ถ้าพูดถึงวิทยากร ก็ตามที่ท่านว่า บอกไม่หมด ใครฟังแล้วเชื่อออกไปทำตายแน่นอน

แต่ผมขอแย้งเรื่องเกษตรแล้วกัน ไทย VS จีน
ผลิตให้คนหลัก สิบล้าน VS พันล้าน ไหนจะเรื่องที่ดิน เราไม่ได้มีที่ดินเจ้าของเดียว
พันเอเคอร์แบบเมกา หรือพันไร่แบบจีน ไม่ได้มีพื้นที่ราบขนาดนั้น จะเอาแปลงใหญ่จากไหน
แต่ก็ไม่ใช่ไม่มีที่นาบางคนมี 10-20 ไร่เค้าก็ปรับเป็นแปลงเดียวอยู่แล้วสมัยนี้ ให้มันง่าย

ระบบน้ำเราดีพอหรือยัง ไปดูระบบน้ำของจีน เอาน้ำจากใต้ขึ้นเหนือ ใต้น้ำท่วมมากนัก
ก็แก้ปัญหาเอาไปที่แห้งแล้ง ขยายพื้นที่การเพาะปลูก คนเป็นพันล้านยังไงก็ขายได้

ตามที่ท่าสมมุติ
สมมุติว่า 10ไร่
ทำข้าว 3 ไร่
ขุดสระ เลี้ยงปลา 1ไร่
ขุดคูคลอง 1ไร่
ปลูก มะนาว 2ไร่
ปลูก ผัก 1ไร่
ปลูก ข้าวโพด 2 ไร่

ตามที่ผมคิด
สมมุติว่า 10ไร่
ปลูกข้าว 4ไร่ เอาแค่ข้าวไว้กิน ที่ดิน 4ไร่ไม่หายไปไหน อยากปลูกไรก็ปลูก อยากเลี้ยงไรก็เลี้ยง
ใกล้น้ำมากๆก็เลี้ยงปลาไป หญ้าเยอะมากก็เอาสัตว์กินหญ้าลงไป ที่ไม่ขาดน้ำปลูกผักซิครับ
ขุดสระ 1ไร่ ก็ต้องดูว่าเราใช้น้ำทั้งปีเท่าไหร่ เอาให้พอ 2ไร่ก็ได้ ข้างสระที่ว่างก็ปลูกไป
คลอง 2ไร่ แบ่งล็อกๆ ลงพืชน้ำไป ที่ดิน 10ไร่จะทำไรก็ได้ ปรับได้ร้อยล้านแบบตามตัวคน

แต่ประเด็นคือสมัยก่อนปลูกพืชเชิงเดี่ยว 10-20ไร่ ข้าวโพด, ข้าว, มัน, ยาง ปัญหาคือไรนึกๆ
ระหว่างนี้คือไม่มีรายได้ แต่คนมันต้องกิน ก็ซื้อไงครับ ประเด็นมันอยู่แค่ตรงนี้ ปลูกเพื่อกิน
เลี้ยงเพื่อกิน แทนที่จะไปซื้อผัก ข้างบ้านมี แทนที่จะซื้อปลา สระมี ทำให้ลดค่าใช้จ่ายเรื่องกิน
แต่ที่ขยายให้ปลูกแบบหลายๆอย่าง มันเกิดจากคนแห่ปลูก เพราะเราสั่งไม่ได้ห้ามปลูก
อะไรขายดีก็แห่ปลูก ก็เลยมีแนวคิดกระจายความเสี่ยงคล้ายเปิดบริษัททำหลายๆอย่างๆ

รายละเอียดมันเยอะ แต่ปัจจัยพื้นฐานคนเราคือต้องกิน ใครทำเกษตรแล้วอดอยากผมว่ามันผิด
ยังไม่รวมถึงเรื่องสเกลเล็กกลางใหญ่ ปลูกแบบไหน อุตสาหกรรม หรือเอาแค่พอกินไม่เดือดร้อน
ไม่ใช่แค่ก็เกษตรเรื่องอื่นๆด้วย จะเล็กกลางใหญ่ จะมากหรือน้อย ก็บอกยากว่าอะไรถูกผิด
ขึ้นอยู่กับความพึ่งพอใจ สมมุติ ผมมี 10ไร่ มีงานประจำทำ ปลูกเป็นงานอดิเรก ผลผลิตได้แค่ 20%
แต่ไม่ลงทุนมาก ไม่เข้าเนื้อ ผมก็ไม่ได้มองว่าผมผิดอะไร ทำนองนี่อะครับ พูดยาก